In het project Publiek-civiele samenwerking onderzocht Waag Futurelab in samenwerking met STBY en Citizen Science Lab Leiden hoe maatschappelijke initiatieven en overheden sterkere samenwerkingen met elkaar kunnen aangaan. Dit onderzoek resulteerde in een Handboek voor Publiek-civiele samenwerking: een boek vol inspiratie, ondersteuning en ontwerpmethodes waarmee maatschappelijke initiatieven, ambtenaren en beleidsmakers, maar ook financiers en lokale ondernemers de samenwerking met elkaar kunnen verbeteren.

Via maatschappelijke initiatieven kunnen bewoners zich verhouden tot grote vraagstukken en grip uitoefenen op hun leven en de leefomgeving. Echter loopt de samenwerking tussen overheid en maatschappelijk initiatief vaak nog stroef. De dominante frames en instrumentaria binnen overheden werken voor de samenwerking met private partijen, maar zijn niet gericht op publiek-civiele samenwerking. In het project Publiek-civiele samenwerking onderzochten Waag Futurelab en STBY en Citizen Science Lab Leiden hoe overheid en maatschappelijk initiatief hun samenwerking kunnen versterken. Dit onderzoek resulteerde in een handboek voor publiek-civiele samenwerking dat tools en ondersteuning biedt om een duurzame samenwerking op te bouwen.

Het handboek biedt ondersteuning aan maatschappelijke initiatieven, ambtenaren en beleidsmakers, maar ook aan financiers en lokale ondernemers die actief zijn in domeinen waar burgers, bedrijven en overheden elkaar tegenkomen. Denk aan de energietransitie of de woningmarkt: domeinen waar naar nieuwe werkwijzen worden gezocht om complexe vraagstukken aan te gaan.

Een publiek-civiele samenwerking opbouwen

Een goede samenwerking is ook gebaseerd op gezamenlijke doelen, waarden en een gedeelde taal. Het gezamenlijk opstellen van die drie condities creeërt een cultuur van vertrouwen. Wanneer er een sterke basis is, kan er gewerkt worden de infrastructuur: de afspraken en werkwijzen op gebied van governance, financiën en middelen, juridische kaders, sociale inbedding en open technologie.

Uit het onderzoek kwamen een aantal voorwaarden waar die infrastructuur aan moet voldoen:

• Financiën en middelen: Om als maatschappelijk initiatief volwaardig en structureel samen te werken, is het noodzakelijk om passende financiering en middelen voor publiek-civiele samenwerking te ontwikkelen.
• Juridische kaders: Het is goed om binnen de bestaande wetten de ruimte te zoeken om anders te handelen, tenzij het ‘hacken’ van beleid op lange termijn en structureel moet plaatsvinden.
• Governance: De overheid besluit vaak om met maatschappelijk initiatief samen te werken vanuit eigen doelen. Echter vraagt het ondersteunen en versterken van maatschappelijk initiatief juist om aan te aansluiten bij al bestaande initiatieven in de samenleving en hun doelen te ondersteunen.
• Sociale inbedding: Er moet niet gestuurd worden op opschalen van maatschappelijk initiatief. Dat past niet bij het lokale en decentrale karakter van maatschappelijke initiatieven. Er moet ingezet worden op ontwikkeling van initiatieven; het delen van inzichten, kennis en werkende structuren.
• Open technologie: er moet vaker gekozen worden voor open technologie, zodat afhankelijkheid van commerciële partijen wordt voorkomen. Open technologie zorgt ook voor een betere aansluiting op publieke waarden.

Aan de slag

In het handboek worden ook ontwerptools aangereikt om in concrete stappen publiek-civiele samenwerking (opnieuw) vorm te geven. Met de tools kunnen verschillende aspecten van de samenwerking verbeterd worden. De tools bieden ondersteuning in het versterken van de basis van de samenwerking (waarden, doelen en taal), het verkennen van nieuwe samenwerkingsvormen, het ontwerpen van nieuwe voorstellen, het uitproberen van ideeën en het reflecteren en leren.

Elke tool bevat een beschrijving en een werkblad met instructies. Ook worden bij iedere tool ervaringen gedeeld uit de publiek-civiele samenwerking rond het Noorderpark in Amsterdam.